Za okupacji babcia chodziła tam ze swoją mamą na handel, do Rzeszy, do kraju obcego i wrogiego, do którego miasto zostało wchłonięte już w 1939 roku. Śląsk był kluczowy dla hitlerowców. Mawiała, że była to długa droga. To chyba jedyny moment, gdy w mojej rodzinie wspominało się Katowice lub o nich w ogóle rozmawiało. Z perspektywy krakowskiej, mogłyby sobie Katowice istnieć, po prostu, jakby nie istniały, mało ważne i zupełnie nieinteresujące. Bez większego wnikania w to, że Śląsk przez dziesięciolecia ciągnął gospodarkę całej socjalistycznej Polski, traktowało się to miejsce jako zło koniecznie, które zanieczyszcza południe kraju i w którym dominuje brud, syf, kiła i mogiła. Zdaje się, że stereotyp Śląska powoli odchodzi tam, gdzie jego miejsce, czyli w nicości.

A tak przecież było jeszcze przez ostatnie lata. Raz po raz słyszało się, że ten czy tamta przeprowadza się do Katowic aby odnaleźć lepszy standard życia, lepszą pracę i w ogóle, zrobić coś nowego, a przy okazji może kupić mieszkanie, wielokrotnie tańsze niż pod wawelskim wzgórzem. Spoglądało się na nich w środowisku jak na wariatów dobrowolnie jadących do miejsca tak odległego i niezrozumiałego niczym Syberia, ruska, obca i zimna. 

Prawda jest jednak taka, że największe miasto aglomeracji Śląskiej, nie tylko nie ma się czego wstydzić, ale wręcz powinno, i najwidoczniej jest, z siebie dumne. Śląskość, przywiązanie do ziemi i duma, to rzeczy, które definiują tę krainę, a obok nich wiara i rodzina. Ale nie o tym dzisiaj, nie o śląskości i nie o skomplikowanych, historycznych dziejach tej krainy.

W Katowicach wylądowało kiedyś UFO i od tego czasu, choć było to już dawno, trudno było się uwolnić od myśli, że ma to być miasto przyszłości. Droga do tego była jednak długa i trudna.

Kraków – Katowice, dwa bratanki.

#SeriaNowaPolska rzuciła mnie w miniony weekend do Katowic. Nie po to, by napisać ich historię, albo nie daj Bóg, zrozumieć Śląskość w amatorski, uproszczony sposób. Nie zarzucajcie tego autorowi, proszę. Posłałem się do Katowic niejako po powiew świeżości, po coś, co szczególnie u Krakusa, sprawia, że człowiek, od czasu do czasu, musi przejść się ulicami Warszawy, Berlina, Nowego Jorku czy Frankfurtu, po świeżość architektury, w poszukiwaniu innego konceptu, innych pomysłów, innego spojrzenia.

Bliskość Katowic i Krakowa to ogromna zaleta. Nie tylko dzielimy się prężnymi regionalnymi lotniskami, ale także jedną z pierwszych powstałych w wolnej Polsce autostrad, z pewnością najdroższą ze wszystkich istniejących. Podróż z centrum Krakowa do centrum Katowic zajęła mi równą godziną, czyli tyle, ile czasami w tramwaju spędzają mieszkańcy najdalszych zakątków Krakowa jadący na jego drugą stronę. To niewiele. Oba miasta mogą się od siebie sporo nauczyć, zaś blisko współpracując, stworzyć jeden z najwspanialszych regionów metropolitarnych tego kraju. Gdy tak marzę o futurystycznej przyszłości, przypominają mi się wielokrotne rozmowy z Marcinem Nowakiem, naszym wiodącym blogerem podróżniczym RP, o tym, jak bardzo prosta jest recepta na zacieśnienie bliskości naszych miast. Tą receptą jest szybka, naprawdę szybka kolej łącząca oba obszary.

Nie trudno wtedy wyobrazić sobie ludzi mieszkających w Katowicach, a pracujących w Krakowie, lub na odwrót. To jednak, zważywszy na współczesny kolejowy czas dojazdu (2 godziny minimum), pieśń przyszłości bardzo odległej, dlatego pozwólcie, że opowiem Wam o przyszłości, która dzieje się w Katowicach tu i teraz.

Katowice – miasto, w którym przyszłość jest teraz

Aby wyjść na chwilę z tego stereotypowego rogu zakrzywionej Gołębiej i Brackiej, na której, jak każdy wie, pada deszcz, z tego Krakowa historycznych uliczek i klasycznych kamienic, wyjeżdżałem zawsze do stolicy, aby wziąć ten wdech wielkoświatowego powietrza. Pożywkę daję tym, którzy spod Wiejskiej wołają, że Kraków to w gruncie rzeczy wieś, ale w istocie, nigdy nie mówiliśmy, że jesteśmy światową metropolią. Wyjeżdżałem wiec do Warszawy, aby poczuć jak to jest w miastach, gdzie wiatr hula na całego i przewiewa ich ulice dając ludziom odrobine wytchnienia. Wyjeżdżałem po to, by oglądać wysokie budynki i szybkie życie. A jednak, ileż można ciągle patrzeć w niebo na piętra wzbijające się ku niebu. 

Tak przyszły mi do głowy Katowice.

Nowoczesna architektura Katowic

Międzynarodowe Centrum Kongresowe

Największe centrum kongresowe w Polsce nie znajduje się w Warszawie, nie znajduje się też w Krakowie. Jest w Katowicach i jest projektem tak udanym, że najszczerzej żałuję, iż nie powstał w moim mieście. To właśnie tutaj, w nowej części Katowic zwanej Strefą Kultury, zaczynam mój spacer po mieście, którego dawno już nie widziałem.

Ci, którzy nie wierzą w to, że przez politykę można coś zmienić, warto, aby poznali historię pewnego lokalnego polityka, samorządowca, wieloletniego prezydenta Katowic, Piotra Uszoka. To za jego kilku, skończonych niedawno, kadencji, Katowice rozwinęły się i przeobraziły w tak wielkim stopniu, że komuś kto wraca do nich (jak autor) po wielu latach, trudno uwierzyć, że jest to wciąż to samo miasto. We władaniu miastem w wykonaniu pana Uszoka, jedna idea przebija się w sposób znaczący i wyróżnia Katowice na tle innych, szczególnie na tle Krakowa, które od długiego czasu jest miastem proturystycznym o czasami ignoranckiej postawie w stosunku do mieszkańców.

Tym czymś jest myślenie o mieszkańcach i o przestrzeni wspólnej. Taką właśnie przestrzenią wspólną jest wspomniana Strefa Kultury, która łączy ze sobą Spodek, MCK, NOSPR oraz Muzeum Śląskie.

MCK na co dzień pełni swoje funkcje kongresowe (podczas wizyty: kongres endokrynologiczny), jednocześnie będąc po prostu przyjemną przestrzenią urbanistyczną, która swoim wyglądem i konceptem, nawiązuje bezpośrednio do górniczych tradycji regionu. To także pełna zieleni przestrzeń spacerowa oraz wypoczynkowa, a przy tym, niezaprzeczenie, jedna z najbardziej fotogenicznych przestrzeni miejskich w naszym kraju.

 

NOSPR – Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia

Zlokalizowana tuż za MCK, idąc od strony Spodka, bryła Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, pięknie wpasowuje się w postindustrialną przestrzeń Strefy Kultury. Budynek ten jest nową siedzibą instytucji, która działa w Polsce od 1935 roku. Założona przed wojną w Warszawie Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia, w 1999 roku otrzymała tytuł Narodowej w ramach docenienia jej zasług dla polskiej kultury. Od dwóch lat urzęduje ona w budynku projektu Tomasza Koniora.

 

Muzeum Śląskie

Ostatnia instytucja należąca do katowickiej Strefy Kultury, to miejsce według mnie szczególne i z wszystkich wymienionych, najważniejsze. Muzeum Śląskie to jedno z najlepszych muzeów, jakie odwiedziłem w Polsce. Wciąż nie odwiedziłem warszawskiego Polin, więc jeszcze nie mam owego porównania, ale myślę, i czuję jakoś podskórnie, że w moim osobistym rankingu będzie ono długo okupować miejsca między pierwszym a drugim. Jeśli jest jakiś dobry powód, aby do Katowic przyjechać na dzień nie tylko po to, aby zrobić świetne zdjęcia nowoczesnej architektury, tym powodem jest to właśnie miejsce.

Muzeum Śląskie, choć współcześnie nowoczesne i jak najbardziej multimedialne, utworzone zostało uchwałą Sejmu Śląskiego w 1929 roku. 87 lat temu. Działalność przerwała oczywiście II wojna światowa, zaś restytucja nastąpiła dopiero w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Współczesna, docelowa lokalizacja Muzeum Śląskiego, jest miejscem, które nie tylko jest kompletne, ale także wciąż rozwojowe. Stare, industrialne zabudowania są wciąż w procesie odnawiania, więc kształt muzeum i jego przyszłość, wyglądają niezwykle interesująco.

Budynek główny muzeum zaprojektowany został przez austriacką pracownię Riegler Achitekten i zakładał maksymalne wykorzystanie przestrzeni znajdującej się pod ziemią, co także oczywiście, jest bezpośrednim nawiązaniem do górniczych tradycji Śląska.

 

Zwiedzanie rozpoczynam od wystaw stałych. Galerię sztuki polskiej do 1945 roku obchodzę raczej sprawnie, gdyż z wiekiem sztuka klasyczna zmywa się w pewną swoistą nudę. W poszukiwaniu ekscytacji trafiłem w końcu do galerii sztuki polskiej po roku 1945, gdzie zrobiło się zdecydowanie ciekawiej dzięki takim nazwiskom jak: Kantor, Nowosielski, Hasior, Beksiński, Majewski i Libera.

Dopiero dalej, za metalową bramą z górniczymi symbolami, nastąpiło pełne zauroczenie, gdy trafiłem do Galerii plastyki nieprofesjonalnej. Ludzie, którzy do niej trafiają – wspomniała pracowniczka muzeum, z którą zacząłem dłuższą rozmowę – często pytają się nas, co my tu właściwie w tej galerii wystawiamy!? Mówią, że to nie ma sensu, że ktoś, kto to malował, w ogóle nie znał się na sztuce. To ludzie, którzy nie szukają odpowiedzi, a jedynie chcą zadać pytania, nerwowe pytanie. Tłumaczenia nie były potrzebne. Tak jak południe Polski miało swoje naiwne krajobrazy Nikifora, tak i Śląsk ma absolutnie urzekającą sztukę zwaną ruchem amatorskim na Śląsku. Bóg, praca i rodzina, a wszystko to podane z użyciem metafory kopalni. Ta sekcja muzeum należy zdecydowanie do najciekawszych dla tych, którzy poszukują śląskich elementów sztuki w tejże części muzeum.

 

Dla tych, którzy chcą choć trochę zrozumieć trudną historię Śląska, bo owszem, jest ona nieziemsko skomplikowana, przeznaczona jest dolna część sal wystawowych, czyli Światło Historii – Górny Śląsk na przestrzeni dziejów.

Ta część Muzeum Śląskiego to nowoczesne muzealnictwo w pełnym tego słowa znaczeniu. Mówią, że warto poświęcić dwie godziny dla całego obiektu, ja mówię, że warto poświęcić minimum dwie godziny dla tej sekcji tylko i wyłącznie. Jeśliby założyć, że ktoś wybitnie nie lubił historii w czasach szkolnych, ale nagle odczuł nieodpartą potrzebę poznania historii, kultury i ludzi Śląska, w tym miejscu nadrobi wszystko. Od czasów prastarych, przez wojnę, socjalizm, aż do wolnej Polski, korytarza Światła Historii dają odpowiedź na wiele pytań, ale także rodzą ich wiele a tym samym wzbudzają ciekawość. Ciekawość, jak z kolei wiadomo, jest pierwszym krokiem do wiedzy.

 

Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka

Ostatnim miejscem, które postanowiłem odwiedzić tego dnia była, w skrócie, biblioteka akademicka. Z czystej ciekawości odnośnie bryły, której prosty styl i ceglany kolor, przemawiają do mnie, przeszedłem kładką dla pieszych nad wielką arterią odcinającą Strefę Kultury od centrum Katowic.

Jest to jedyna tego typu instytucja w kraju, ponieważ jest wspólną biblioteką dwóch uniwersytetów – Ekonomicznego i Śląskiego.

 

Katowice, jeśli nie na dłużej, chociażby na chwilę

I tak, wraz z rzuceniem okiem na budynek CINiBA, wkroczyłem w Katowice, które jakoś kojarzyłem, jakoś pamiętałem przez mgłę z czasów naprawdę dawnych. Odnalazłem nowy dworzec, obok niego zaś Galerię…Katowicką. Koncept identyczny jak w Krakowie, i tak samo jak w Krakowie, dobijający małe biznesy zlokalizowane wokół niego. Dotarłem jeszcze na katowicki Rynek, gdzie ku mojemu zaskoczeniu, zobaczyłem… palmy.

Katowice pędzą, podobnie jak pędzi większość aglomeracji. Wraz z rozwojem, pojawiać się będzie coraz więcej architektury, dla której, w przeciwieństwie do Krakowa, jest tutaj miejsce. Mam nadzieję, że Katowice, w swoim ciągłym rozwoju, pamiętać będą o tym, jak bardzo udany był i jest projekt Strefy Kultur.

A może jednak nie? W końcu między MCK a NOSPREM trwa budowa. I ponoć, ku mojemy zaskoczeniu, nie będzie to kolejna instytucja kultury, ale biznesowe wysokościowce. Jak zmienią się Katowice za kilka następnych lat? Zobaczymy.

A co Wy myślicie o Katowicach i co dla nich prognozujecie?