Hiszpania jest krainą pełną różnorodności. Andaluzja, jej część, zachwyca zróżnicowaniem. Granada, mały wycinek Andaluzji, jest jak świat zamknięty w małym szkiełku. To kraina, w której jednego dnia szusować można po wysokich szczytach Sierra Nevada, pływać w Morzu Śródziemnym po południu a w międzyczasie podziwiać jedne z najwspanialszych zabytków architektury, jakie człowiek postawił na tej pasjonującej ziemi.

Paradoksalnie, nasze ulubione miasto w Andaluzji, miejsce, które zupełnie zaskoczyło nas swoją atmosferą i które stało się swoistą wisienką na torcie tej podróży, często omijane jest przez rzesze turystów, którzy wszyscy, jak jeden brat, udają się do najważniejszego i najpopularniejszego zabytku tej krainy – Alhambry.

O ile Alhambra to niesamowite dzieło kultury i architektury, w które warto zanurzyć się na długie godziny, o tyle zupełnie nie warto ignorować tego, co znajduje się u jej podnóży. Granada – miasto, które działa na zmysły, to miejsce, w którym moglibyśmy zanurzyć się na długo i do którego dzisiaj chcielibyśmy zabrać Was w tej pisanej podróży.

Podobnie jak w przypadku Kordoby, o której traktował ostatni tekst, początki Granady sięgają czasów rzymskich, potem przez historię przeplatają się, jak w całym regionie, Wizygoci. W końcu pojawiają się na miejscu świeżo upieczeni muzułmanie, w tym czasie rozwoju ludzkości, oświeceni, wykształceni i pełni nowatorskich rozwiązań, ludzie, którzy przeobrażają całą Andaluzję w krainę odstającą poziomem rozwoju od Europy tkwiącej w mrokach średniowiecza. Pierwsza muzułmańska osada skupiła się na wzgórzu Albaicin, dzisiejszej, malowniczej dzielnicy Granady, z której rozpościerają się iście bajkowe krajobrazy gór Sierra Nevada. Klamra historii uczyniła także z Granady ostatni bastion Maurów na Półwyspie Iberyjskimi. To właśnie poddanie Alhambry Królom Hiszpańskim, którzy od wieków toczyli krwawą rekonkwistę, zamknęło czasy panowanie iberyjskich kalifów.

Czasy świetności Granady przypadają na XIII wiek, kiedy na tronie zasiadł Mohammed I z dynastii Nasrydów. Zjednoczył on prowincje Almerii i Malagi i stworzył niepodległy emirat al-Andalus. Przez prowadzenie polityki bliskości z władcami chrześcijańskimi, którzy zajęci byli zwalczaniem innych andaluzyjskich księstw muzułmańskich, Granada żyła we względnym spokoju przez ćwierć tysiąclecia. Okres pokoju i dobrobytu przyczynił się do rozkwitu handlu, kultury, sztuki oraz architektury, czyniąc z miasta prawdziwa perłę regionu. Zagłada dla rozwijającego się kalifatu przyszła wraz z końcem XV wieku, kiedy dumny władca odmówił płacenia danin królom chrześcijańskim. Ci, wzmocnieni zjednoczeniem Kastylii i Aragonii, najechali na Granadę w 1491 roku i po kilku miesiącach oblężenia miasta, zdobyli ostatni muzułmański przyczółek Półwyspu Iberyjskiego. 2 stycznia 1492 roku Ferdynand i Izabela odebrali klucze do miasta i tym samym zakończyła się trwająca wieki rekonkwista.

Abu-Abdullah, ostatni władca muzułmański panujący na Półwyspie Iberyjskim, zgodził się poddać Granadę pod warunkiem, iż zachowana zostanie wolność religijna i kulturowa Muzułmanów i Żydów. Choć chrześcijańscy władcy szybko zapomnieli o tej obietnicy wypędzając prześladowane mniejszości, miasto, pomimo wieków zastoju i powolnego upadku, dziś ponownie zachwyca kulturową mieszanką i orientalną atmosferą.

Człowiekiem, który przywrócił Granadzie atencję świata był pisarz Washington Irving, który przeprowadził się do Granady w 1829 roku. Postanowił spędzić tyle czasu, ile potrzeba w antycznych murach Alhambry, aż w końcu powstanie dzieło, które połączy go z tym fascynującym miejscem. „Opowieści z Alhambry”, zbiór esejów i opowiadać połączonych z miejscem, opublikowano w 1831 roku. Tym sposobem Granada wkroczyła z przytupem do masowej, globalnej świadomości i pozostała w niej jako „najbardziej malownicze i piękne miasto, położone pośród najbardziej urokliwych krajobrazów, które widział autor”.

Zachwyt miejscem pozostaje do dziś i szybko udziela się tym, którzy przybywają do miasta.

Granada, co zobaczyć? Największe atrakcje miasta

Odwiedziny w Granadzie nie rozpoczęliśmy od Alhambry. To wisienka na torcie nie tylko tego miasta, ale także całego regionu, więc ze stoickim spokojem pozostawiliśmy ją na sam, spokojny koniec. Chcąc oswoić się z widokiem tego dominującego nad Granadą kompleksu, ruszyliśmy na spacer po starej, arabskiej dzielnicy Albaicin.

Choć na przestrzeni minionych pięciu stuleci proces rugowania muzułmańskich śladów z dzielnicy nieprzerwanie postępował, dziś, za sprawą przybyłych w ostatnich dziesięcioleciach imigrantów z Afryki, do dzielnicy powraca orientalny duch zamknięty w ciasnych i stromych uliczkach, które obok bielonych domów, stanowią atrakcję samą w sobie. Miejscem, do którego w porannych i wieczornych godzinach pielgrzymują niespiesznie rzesze turystów, jest punkt widokowy Mirador San Nicolas, plac, z którego roztacza się bajeczny widok na Alhambrę i Generalife.

Podążając górnym Albaicin w kierunku dolnego miasta, dosłownie kilka kroków od  wspomnianego punktu obserwacyjnego, znajduje się często niezauważane przez przechodniów miejsce. Adres Camino Nuevo de San Nicolas 12 to wyjątkowy dom, który można zwiedzić zupełnie za darmo. Dom-muzeum malarza Maxa Moreau to wspomnienie zmarłego w 1992 roku belgijskiego artysty, którego życie związane było z Paryżem i Afryką, aż do chwili, gdy osiadł na stałe w Granadzie i w niej tworzył, ukazując w swoich dziełach arabskie wpływy na region i jego własną sztukę. Dom ten to także swoista oaza spokoju, z której roztacza się piękna panorama Alhambry i dolnego miasta.

Schodząc w stronę dolnej części miasta, otwiera się przed spacerowiczami kolejna piękna panorama wraz ze współczesną Granadą w tle oraz ważnym punktem na miejskiej mapie – Santa Iglesia Catedral Metropolitana de Granada. Spacer wijącymi się w dół uliczkami doprowadza nas po chwili do szerokiej, reprezentatywnej arterii Calle Gran Via de Colon, z której kilka kroków dzieli odwiedzających od katedry metropolitarnej.

Potężna budowla, początkowo gotycka, ostatecznie ukończona została jako jeden z najznakomitszych przykładów hiszpańskiego renesansu. Najpiękniejszy widok na katedrę znajdziemy z Plaza Alonso Cano, gdzie podziwiać można fasadę, której budowa zajęła dwieście lat.

W dniu, w którym przetaczaliśmy się przez, paradoksalnie dosyć pustawe, uliczki górnego Albaicin, na dolnym mieście, wszędzie wzdłuż wspomnianej głównej arterii, obok katedry a także na całym obszarze aż do Plaza Isabel la Católica, miasto świętowało i robiło to bardzo hucznie.

3 maja, podobnie jak co roku, odbywał się w Granadzie jeden z najbardziej popularnych festiwali w Andaluzji i zarazem wielkie lokalne święto: dzień Krzyża. Ulice, place, dziedzińce, a nawet gabloty sklepów w całym mieście ozdobione były wspaniałymi ołtarzami na cześć Świętego Krzyża.

Festiwal, który co roku przyciąga tysiące turystów z całej Hiszpanii, ma pochodzenie chrześcijańskie. Pierwsze obchody w Dnia Krzyża miały miejsce w XVII wieku. W roku 1625 w okolicy San Lázaro wykonano krzyż alabastrowy, a wszyscy mieszkańcy okolicy świętowali go, śpiewając i tańcząc wokół niego. Współcześnie stowarzyszenia sąsiedzkie, gildie, szkoły, a nawet rada miejska organizują swoje własne krzyże i rywalizują o miano najpiękniejszego.

Atmosfera tego dnia jest iście niesamowita, zaś cała Granada sprawia wrażenie miasta permanentnej fiesty. Nie zawsze tak było. Na przestrzeni dziejów region przeżywał wiele wzlotów i upadków, święto zaś niemal znikło w okolicach 1883 roku.

Dzięki temu, że tradycja kultywowana była w sferze prywatnej przez wiele lat, zaczęła pojawiać się w przestrzeni publicznej ponownie po 1924 roku, kiedy rada miejska ogłosiła konkurs na świąteczny ołtarz. Ostatecznie święto przywrócono do kalendarza miejskiego jako wielki dzień w 1964 r i tradycja trwa do dziś.

Tego dnia w Granadzie dosłownie wszędzie spotyka się dzieci i dorosłych ubranych w kostiumy flamenco, zaś w każdym zakątku miasta rozstawione są małe sceny, na których chętnie mogą pokazać swojego umiejętności.

Co robi się podczas takiej fiesty? Cóż, oprócz spacerowania, tańczenia na miejskich placach, oczywiście spotyka się także na dobrze wszystkim znane tapas! Także i nam udzieliła się atmosfera wspólnego świętowania. Na chwilę przed wizytą w Alhambrze, postanowiliśmy zasiąść w poleconym nam Los Manueles, gdzie przy akompaniamencie muzyki flamenco nabraliśmy sił potrzebnych do odwiedzin Alhambry.

Odwiedzić Alhambrę i nie zobaczyć Granady to grzech. Odwiedzić Granadę i nie spędzić dnia w Alhambrze, to grzech kardynalny. Przebijając się przez świętujące tłumy udajemy się na Plaza Isabel la Católica, skąd małe, czerwony busy odjeżdżające co chwilę, rozpoczynają swoją wspinaczkę krętymi i wąskimi uliczkami w kierunku górującego nad miastem kompleksu.

Alhambra – najpopularniejszy zabytek Andaluzji

Popularności tego kompleksu nie można się dziwić. Uznane za najważniejszy zabytek całej Andaluzji, jest to miejsce niezwykłe, w którym czas płynie inaczej. I warto tego czasu mieć sporo. Mawiają o nim, iż jest to ósmy cud świata. I mają w tym sporo racji. Pierwsze elementy tego kompleksu pojawiły się prawie tysiąc lat temu w postaci twierdzy z czerwonego kamienia. Czerwony Zamek, Al-Hamra, nazywali go ówcześni, i od tego właśnie wzięła się nazwa najważniejszego zabytku Andaluzji. Cała tkanka rozwija się powoli i harmonijnie na przestrzeni wieków. Forteca i kompleks pałacowy oraz przytulona do nich medina, były dobrze zorganizowanym organizmem, którego ciągłość arabskiego stylu przerwało odbicie Granady przez Chrześcijan. Ci z kolei bardzo szybko podjęli prace nad przebudowaniem miejsca poprzez dodanie nowych części jak: Pałac Carlosa V czy konwent świętego Franciszka.

W połowie XVI wieku Alhambra popadła w ruinę i stała się schronieniem dla bezdomnych, potem na pewien okres przejęła rolę wojskowych koszarów, by w końcu dzięki inspiracji wspomnianego Washingtona Irvinga, powrócić na łono kulturalnych szlaków Europy.

Odwiedziny w kompleksie rozpoczynamy od spaceru po wzgórzu Cerro del Sol, z którego ponownie spoglądamy na Alhambrę. To Generalife, kompleks pałacowy zalecany na spacer po długim dniu spędzonym w Alhambrze. Dla niektórych jednak to świetne miejsce na zapoznanie się z okolicami i przygotowanie do długiego eksplorowania Alhambry.

Kiedy człowiek dociera do Alhambry, czuje jakby w magiczny sposób stał się częścią baśni „Tysiąca i Jednej Nocy”. Orientalne kolumny, arkady, baseny i fontanny, wszystkie struktury tego kompleksu mają wprowadzić nas do swoistego raju na ziemi.

Większość budynków kompleksu jest czworokątna, wszystkie pokoje są otwarte na centralny dziedziniec. Główne kolory używane do dekorowania to złoty, żółty, niebieski i czerwony. Ściany w większości pokrywane były arabeskami i tradycyjnymi geometrycznymi wzorami. Materiały, które używano do zdobienia to: stiuk, marmur i kolorowa ceramika, sufity zaś stworzono z rzeźbionego drewna.

W najstarszej, zachodniej części kompleksu znajduje się zespół obronny – Alcazaba. Choć nadgryziona zębem czasu, nadal pozwala nam zobaczyć fundamenty dawnych lochów, łaźni, meczetów i zabudowań mieszkalnych. Punktem kulminacyjnym odwiedzin w tej części Alhambry jest wejście na najbardziej charakterystyczną wieżę – Torre de la Vela, z której roztacza się genialny widok na miasto.

Najważniejszą i najbardziej obleganą częścią kompleksu jest Pałac Nasrydów. O ile warto pomyśleć o rezerwacji biletów do Alhambry z bardzo dużym wyprzedzeniem, o tyle ta część zabudowań jest najbardziej reglamentowaną częścią, do której w półgodzinnych interwałach wpuszcza się gości spragnionych widoków niczym z orientalnych baśni.

Aby pojąć niesamowitość tego miejsca, należy spróbować zrozumieć historyczne i kulturowe uwarunkowania czasów, w których ono powstawało. Bardzo szczegółowe podejście do zdobień zastosowanych w pałacy miało wyrażać nieskończoną chwałę Allaha.

Pierwszym punktem, który się odwiedza jest sala narad, w późniejszych wiekach przekształcona w kaplicę. Z niej przechodzi się do Patio del Cuarto Dorado, w którym władcy udzielali audiencji, zaś tuż obok przy Palacio de Comares znajdowały się prywatne pokoje królewskie. W centrum prywatnej części znajduje się z kolei dziedziniec z przepięknym basenem po środku. Mijając tę część dociera się do jednej z najpiękniejszych pokoi pałacu – Salonu Ambasadorów. Jej zdobiony sufit zdobiony jest tysiącami cedrowych gwiazd, które reprezentują siedem królestw niebieskich islamu oraz tron Allaha.

Kulminacyjnym punktem wizyty w pałacu Nasrydów jest jego najczęściej fotografowana część – Pałac Lwów. Powstał on za panowania Mohamada V. W jego centrum znajduje się fontanna przedstawiająca grupę dwunastu lwów, z których paszcz wypływa woda. Symbolizują one dwanaście znaków zodiaku oraz dwanaście godzin zegara. To najbardziej fotografowane miejsce w Alhambrze, które przewija się przez większość kont instagramowych po wizycie w ostatniej stolicy Maurów.

Już przed przyjazdem do Granady wiedzieliśmy, iż jest to miasto, na które naprawdę czekamy. Nie tylko dlatego, że przeczytaliśmy o nim wiele czarujących opisów, ale także z powodu często przywoływanej, szczególnej atmosfery panującej na miejscu. Wszystkie dobre słowa wypowiadane o Granadzie spełniły się i sprawiły, że jeśli mielibyśmy w krótkiej perspektywie czasu wrócić do Andaluzji, z największą przyjemnością zatrzymalibyśmy się właśnie tam.

***

Seria tekstów z Andaluzji powstaje przy współpracy z Malaga U Drive – polską wypożyczalnią aut w Maladze, dzięki której tanio, sprawnie i zupełnie niezależnie zwiedzicie Andaluzję.