Kulturalnie, ekonomicznie i politycznie, Azja jest na fali wznoszącej. Aby wyobrazić sobie, a także zrozumieć to, dlaczego XXI wiek będzie stuleciem tego niesamowicie różnorodnego kontynentu, warto wybrać się do Singapuru, niewielkiego państwa-miasta, którego sukces onieśmiela każdego podróżnego.

Tak jak przed wiekami Londyn, czy przez ostatnie dziesięciolecia Nowy Jork, które służyły za intelektualne i kulturalne centra dziewiętnastowiecznego i dwudziestowiecznego świata zachodniej cywilizacji, tak też dziś, Singapur zdaje się odgrywać podobną rolę dla procesu postępującego renesansu Azji.

Azja to niesamowita mieszanka kulturowa i niezwykle zróżnicowany kontynent, na którym żyją obok siebie wielkie i prastare, a przy tym niezwykle różne, choć posiadające wiele punktów wspólnych, cywilizacje, wśród których znajdziemy takie jak: Indyjska, Chińska, Muzułmańska oraz Zachodnia, która spenetrowała ów kontynent w czasach swojej belle epoque. W całej Azji jest jednak jedno wyraziste miejsce, w którym owe cywilizacje współistnieją obok siebie w harmonijny i przyjacielski sposób.

75 procent mieszkańców Singapuru to Chińczycy, 15 procent to muzułmańscy Malajowie, 7 procent to Hindusi, zaś 3 procent pozostali. Oprócz tego w owej azjatyckiej metropolii żyje prawie 1,5 miliona obcokrajowców, specjalistów różnych zawodów, którzy w tym bogatym centrum handlu i biznesu, realizują swoje marzenia o dostatnim i ciekawym życiu.

Od kolonialnego portu do azjatyckiego tygrysa. Historia Singapuru

Kolonialne dziedzictwo jednego z największych portów handlowych Azji, odbija się na Singapurze po dziś dzień. Sukces tego jednego z najmłodszych państwa świata kryje się w jego położeniu – leżąc na głównym, morskim szlaku handlowym między Indiami a Chinami, Singapur, port założony przez wizjonera, Sir Thomasa Stamforda Raffles, szybko stworzył podwaliny pod współczesny sukces tego miejsca. O ile Raffles zasiał początkowe ziarno sukcesu, o tyle pięknie dopieszczony rajski Eden, którym zdaje się dziś być to miasto, jest zasługą premiera nowego,  niepodległego państwa – Lee Kuan Yew’a.

Choć dziś symbolem miasta jest lew, który nie tylko wypluwa ze swej paszczy wodę w samym centrum miasta, ale także stanowi człon jego nazwy (singa oznacza po malajsku właśnie lwa, pura zaś miasto), to bardziej tygrys pasuje do zwierzęcych porównań jeśli chodzi o to, pełne życia i bogactwa, miasto. Czternastowieczny książę ze Sumatry, który w mitycznych opowieściach zobaczył na tych terenach bestię, najprawdopodobniej spotkał tygrysa malajskiego. Lwy nigdy w tej części świata nie występowały.

Miasto, którego historycznym symbolem jest lew, współcześnie odgrywa rolę nieposkromionego, azjatyckiego tygrysa.

Pod koniec 1818 roku, w czasie rozwijania brytyjskiej dominacji nad Indiami oraz w okresie wzrastającego handlu z Chinami, Lord Hastings, gubernator Indii, wyznaczył porucznikowi Stamfordowi Raffles’owi, zadanie utworzenia nowego punktu handlowego na południowym krańcu półwyspu malezyjskiego.

Głównym zadaniem nowego portu była obrona brytyjskiej floty handlowej przed wszelkimi zakusami Holendrów działających w tym rejonie świata. Już rok później, w tymże miejscu, znajdował się trzeci najważniejszy przyczółek brytyjskiej obecności kolonialnej na półwyspie. Pierwszymi były Penang oraz Malacca, które utworzono w 1786 oraz 1795 roku. Wszystkie trzy porty zostały oficjalnie brytyjskimi koloniami zarządzanymi z Londynu, w roku 1867. Minęło zaledwie kilka dziesięcioleci, gdy Singapur znalazł się pod okupacją Japonii, która systematycznie podbijała całą Azję na długo przed tym, gdy Hitler rozpoczął swoją wojnę w Europie. Upadek Singapuru i przejęcie go przez Japończyków, zostało nazwane przez Winstona Churchilla, największą katastrofą i największą kapitulacją w brytyjskiej historii. 

Niemoc Brytyjczyków i niemożność ochronienia Singapurczyków przed japońską okupacją, spowodowała utratę twarzy kolonizatorów i całkowity brak zaufania ze strony mieszkańców miasta do swoich niedawnych, europejskich protektorów.

Zaraz po upadku Imperium Wschodzącego Słońca i wycofaniu się Japończyków z całej Azji, rozpoczął się okres, który pobudził do życia nowy naród.

Po straszliwym okresie wojny i okupacji, w całej Azji, w tym także w Singapurze, panowało wysokie bezrobocie, brak wzrostu gospodarczego, problemy mieszkaniowe i ogólny niepokój społeczny. W takich też warunkach, korzystając z osłabienia, skoncentrowanego na walce z faszyzmem, imperium, narodziły się wśród lokalnej społeczności polityczne odrodzenie oraz ruch antykolonialny.

W 1959 roku Singapur stał się samorządnym państwem w ramach Imperium Brytyjskiego.

W sierpniu 1963 roku Singapur ogłosił jednostronnie niepodległość od korony brytyjskiej i chwilę później wstąpił do układu federacyjnego z Malezją, z którego wystąpił dwa lata później, ogłaszając oficjalnie deklarację niepodległości 8 sierpnia 1965 roku. Przez wszystkie te lata od 1959 roku do 1990 roku, cały rozwój państwa-miasta związany był z nazwiskiem pierwszego i długoletniego premiera – Lee Kuan Yew.

Zamiast popaść w ogólnonarodową depresję spowodowaną okupacją, potem powojennym kryzysem, ciężkim rozstaniem z koroną oraz nieudanym związkiem z Malezją, władze młodego państwa postawiły na rozwój ekonomii. Nie do przeceniania zdawało się być harwardzkie wykształcenie premiera Lee Kuan Yew. Do roku 1972 ćwierć firm produkcyjnych utworzonych w Singapurze, należało do inwestorów z Japonii oraz USA. Już wtedy, w czasach, gdy na przykład w Chinach kraj popadał w gospodarczą ruinę, wzrost PKB Singapuru miał rok w rok dwucyfrową wartość. Już w 1980 roku, Singapur wraz z Hong Kongiem uważane były za dwa najważniejsze, azjatyckie centra finansowe po Tokio. Sukces trwa po dziś dzień.

Jaki jest Singapur? Współczesność idealnego państwa-miasta

Ci, którzy przylatują do Singapuru, od razu zauważają niesamowitą i barwną różnorodność miejsca, które pełne jest muzeów, teatrów, genialnych punktów kulinarnych zwanych hawkerami, wspaniałych ogrodów oraz strzelających ku niebu wieżowców.

Etniczne, kulturowe i językowe zróżnicowanie kraju jest nie tylko faktem, ale także stanem prawnym Singapuru, którego mieszkańcy posługują się czterema oficjalnymi językami: angielskim, malajskim, mandaryńskim oraz tamilskim. Prawo Singapuru stworzone zostało w taki sposób, aby wzmacniać kulturę harmonii, czego przykładem są różne międzyreligijne organizacje. Obok religijnego pokoju, w idealnym mieście jedną z najważniejszych polityk, jest założenie zrównoważonego rozwoju ekonomicznego oraz społecznego.

Miejsce, które postrzegane może być jako kapitalistyczny raj, w sposób zorganizowany dba o swoich ubogich dzięki rozwiniętej sieci opieki zdrowotnej, edukacji oraz programów mieszkaniowych. Kluczowym elementem sukcesu tego miejsca jest bowiem umiejętne połączenie zachodniego kapitalizmu z tak zwanymi azjatyckimi wartościami, których głównym założeniem jest dobry ogółu przy mniejszym przywiązaniu do praw jednostki. Nie jest to przypadek Singapuru, gdzie oba czynniki – wartość jednostki i dobro ogółu, współistnieją i dopełniają się w harmonijny sposób.

Paradoks łączenia elementów socjalizmu z kapitalizmem, zdaje się być największą siła Singapuru.

Podobnie jak system opieki społecznej, tak i prawo obowiązujące w Singapurze, stworzone jest tak, by chronić swoich mieszkańców i zapewniać im opiekę prawną na światowym poziomie. Ma to swoje konkretne przełożenie na dane, gdyż w 2014 roku uznano system prawny niewielkiego państwa, za najlepszy i najbardziej efektywny na całym kontynencie azjatyckim. Ekonomia i prawo, biznes i rozwój, wszystko to jest piękną opowieścią, jednak najpiękniejsze, co następuje po rozwoju tych wspomnianych wcześniej, to niesamowita erupcja kultury, która łączy w sobie wpływy największych azjatyckich cywilizacji. Przez kulturę właśnie, my podróżni, doświadczyć możemy magii i bogactwa nowej Azji dwudziestego pierwszego wieku.

Podróżny, dla którego Singapur będzie pierwszym przystankiem swoich azjatyckich peregrynacji, odkryje Azję stabilną i spokojną, zupełnie do siebie niepodobną, o czym przekona się lecąc do dalszych punktów swojej podróży.

Ciekawe są przypadki osób, z którymi się spotyka, a które na jakimś etapie swoich podróży, odwiedziły Singapur. Dla tych, dla których był to przystanek po odwiedzaniu wielu azjatyckich metropolii czy prowincji, miasto zdaje się być jakimś zupełnie nieprawdziwym mirażem. Zarzucają mu brak autentyczności czy zbyt wysokie ceny jak na Azję. Inni, którzy zaczynają swoją przygodę z Azją właśnie w tym miejscu, zdają się pozbywać europocentrycznego, pełnego wyższości, podejścia do kontynentu i zaprzyjaźniać się z dotąd bardzo nieznaną, inną krainą.

Singapur. Kosmicznie droga utopia

Dla wielu Singapur to utopia wyniesiona z książkowej teorii i przeniesiona na grunt rzeczywistości zamkniętej w granicach niewielkiego państwa. Trudno jednak ów sukces przełożyć w sposób automatyczny na mające ponad miliard mieszkańców Indie, czy Chiny.

Wszystko, a tym bardziej utopia, ma swoją cenę. Lekko ponad rok temu Singapur otrzymał miano najdroższego miasta świata. Niemalże ubóstwiana idealność miasta, jego opinia jako świetne miejsce do życia oraz popularność wśród społeczności profesjonalnych ekspatów, sprawiają, że koszty życia w państwie, o bądź co bądź, ograniczonej przestrzeni, wystrzeliły w kosmos i nadal podążają w jego całkiem nieznanym kierunku.

Wraz z ogromną ilością obcokrajowców na stałe żyjących i pracujących w Singapurze mającym niespełna sześć milionów mieszkańców, uchwalone niedawno nowe prawo pracownicze stanowi, iż singapurskie firmy muszą w pierwszej kolejności szukać pracowników wśród rdzennej społeczności. Dotyczy to wszystkich pozycji, w których zarobki sięgają 12,000 dolarów miesięcznie.

Singapur nadal odgrywa rolę gigantycznego magnesu, co nie dziwi, gdy średnie, roczne zarobki obcokrajowców pracujących w tym mieście osiągały w 2014 roku (wg HSBC) zawrotne 250,000 dolarów singapurskich. Jednak nawet w kontekście tak wysokich zarobków, wielu postanawia wracać. Nagle okazuje się, że większość europejskich miast, w tym Londyn, a nawet amerykańskie najdroższe miasto, Nowy Jork, stanowią miejsca niezwykle przyjazne do życia jeśli chodzi o koszty.

Koszty – największa bolączka Singapuru

Mieszkanie, międzynarodowe szkoły, opieka medyczna, ale także pewne aspekty, do których człowiek jest na co dzień przyzwyczajony – dobre wino, papierosy, wygodne samochody, psy domowe, wszystko to w Singapurze ma swoją cenę.

Aby zrozumieć skalę, przytoczmy komentarz krakowskiego znajomego: Singapur to próba realizacji w praktyce konfucjańskiego ideału państwa. Plan Niebios przeniesiony na Ziemię. Tu każdy zna swoje miejsce, jednostka podporządkowana jest dobru ogółu i panuje pełna harmonia od góry do dołu i w poprzek. Ma to wielkie zalety, ale też aspekty irytujące. Pierwszym z brzegu są horrendalne ceny alkoholu. Rząd dba, żebyś pił mniej. W wielu dziedzinach życia jest mnóstwo szczegółowych restrykcji i regulacji. Chcesz wziąć pieska ze schroniska? Nie tak łatwo. Trzeba wykupić od rządu odpowiednią licencję ważną rok: za psa lub sukę wysterylizowaną 14 dolarów, za sukę niewysterylizowaną 70 dolarów. W domu można mieć tylko 3 psy. Na więcej potrzeba zgody władz weterynaryjnych. Chcesz kupić auto? Najpierw musisz na aukcji wykupić od rządu licencję na posiadanie auta (liczba ograniczona) ważną 10 lat. Po dziesięciu latach musisz znów wylicytować licencję, żeby móc jeździć swoim ulubionym starym autem itd. itp. Te przepisy w większości są mądre i przemyślane, ale nie każdy dobrze się czuje w takiej klatce. 

To, o czym wspomina Jerzy, to dokładne streszczenie tego, iż nawet w utopii, znajdzie się coś zupełnie nieutopijnego. Aby przykład przełożyć na konkret: BMW 320i sedan kosztuje 223,800 dolarów singapurskich, czyli prawie roczne, bardzo dobre zarobki, zaś certyfikat uprawniający do jego posiadania (który jak już wiemy, ważny jest 10 lat) to dodatkowy koszt 60,000 dolarów za wspomniany okres. Choć prawo to jest idealnie przemyślane i jego głównym założeniem jest zniechęcanie mieszkańców do posiadania i prowadzenia auta, nie wszystkim musi się ono podobać.

Wynajem mieszkania to już prawdziwy kosmos, który zdaje się być ceną za mieszkanie w utopii. Od 7000 do 15,000 dolarów singapurskich za mieszkanie w centrum (powiedzmy, że średnio 25,000 – 27,000 złotych miesięcznie) to jest już liczna, która sprawia, że włos jeży się na głowie. Tańsze alternatywy na obrzeżach to już koszt 12-15 tysięcy złotych, ale nadal, z polskiej perspektywy szczególnie, wydaje się to wręcz niewiarygodne.

W mieście pełno jest budżetowych alternatyw oraz rozwiązań dla tych, którzy nie operują takimi budżetami jak wspomniane powyżej, jednak przykłady przytoczone wcześniej pokazuję, że koszty, a także pewne dosyć mocna kontrola nad społeczeństwem, to swoiste rysy na prawie idealnym mieście.

Przykład polskiego doświadczenia mieszkania w Singapurze, zobaczycie czytając czytając relację Natalii klikając w ten link.

Mimo to, Singapur to nadal niesamowity, malutki skrawek ziemi, na którym odbywa się eksperyment, który warto obserwować. Warto także, podczas wakacji w Azji, odwiedzić ten południowy kraniec Półwyspu Malajskiego i zobaczyć, jak wygląda azjatycki raj (Edit: słowo „raj” to lekkie wyolbrzymienie autora).

O Singapurze, w różnych kontekstach, opowiadać będę w następnych historiach na blogu. Pojawi się także przewodnik praktyczny dla tych, którzy planuję odwiedziny w tym zakątku Azji.

Kontynuację tego tekstu z rozwinięciem wątku „raju” znajdziecie tutaj. 

Byliście w Singapurze? Co o nim myślicie? Chcecie jechać? Podzielcie się swoimi myślami w komentarzach.