Wakacje roku 2016 dobiegły w zasadzie końca. Sezon urlopowy, wraz z rozpoczęciem szkoły i wkrótce, roku akademickiego, odchodzi po raz kolejny do sfery wspomnień. Dla wielu nadchodzi okres byle do następnych, okres wyczekiwania wymarzonych, kolorowych wakacji z folderów biur podróży. Dla jeszcze innych, szczególnie tych, których stać na dalekie, azjatyckie podróże, nadchodzi z kolei czas spełniania marzeń. To także moment dla prawdziwych podróżników, którzy pozostawiają za sobą coraz bardziej chłodzący się kraj i ruszają na podbój dziewiczego raju, krainy kolorowych landszaftów, uśmiechniętych, orientalnych twarzy, do krainy, którą kochają ponad wszystko, ale za nic nie chcieliby się tam urodzić. Bo Azja, dla jej mieszkańców, szczególnie tych pochodzących z tak zwanych krajów rozwijających się, to nie kolorowa kaszanka, którą karmimy się na co dzień, ale kawał wytężonej pracy. Pracy dla nas, uprzywilejowanych mieszkańców wciąż bogatej północy.

Sektor turystyczny to jedna z największych gałęzi światowej gospodarki, która sama wierzy, że jest tą jej częścią, która najszybciej generuje wzrost, pracę oraz przychód w biedniejszych rejonach świata. Mimo tej pięknej perspektywy, papież Jan Paweł II, sam będący miłośnikiem podróży od najmłodszych lat, nazwał swego czasu masową turystykę nową formą wyzysku, zaś stworzone dla turystów swoiste parki rozrywki uznał za miejsca, w których przybysze przeżywają kontakt z lokalną społecznością oraz kulturą na poziomie bliskim zeru.

Inni dodają, co nie jest wiedzą tajemną, że masowa turystyka ma negatywny wpływ nie tylko na kultury lokalne, ale także na środowisko. Co ważniejsze, niezwykle rzadko korzyści płynące z turystyki trafiają do społeczności lokalnych. Jałowe wydają się próby ucieczki od odpowiedzialności przez tych członków podróżującej braci, którzy niejako w obronie swojego sumienia, nazywają się na wyrost podróżnikami, ludźmi świadomymi i odpowiedzialnymi. Koniec końców i tak wszyscy jesteśmy częścią wielkiego przemysłu, który nie tylko spełnia marzenia, ale także je kreuje.

W ostatecznym rozrachunki, niezależnie od tego, czy nazywamy siebie turystą czy podróżnikiem, najważniejsze jest to, aby być przyzwoitym.

Dlaczego?

***

Dlatego, że (…) w niektórych miejscach turystyka masowa stworzyła pewną formę subkultury, która poniża zarówno turystę, jak i społeczność, która go przyjmuje: w celach komercyjnych próbuje się traktować instrumentalnie pozostałości „pierwotnych cywilizacji” i „nadal żywe obrzędy inicjacyjne” w niektórych społecznościach mocno zakorzenionych w tradycji.

Dla społeczności przyjmujących turystyka staje się często okazją do sprzedawania tak zwanych produktów «egzotycznych». Budowane są nowoczesne ośrodki wakacyjne, pozbawione realnego kontaktu z kulturą kraju goszczącego turystów lub też odznaczające się «powierzchowną egzotyką», która ma zaspokajać ciekawość i głód nowych wrażeń. Niestety to niepohamowane pragnienie prowadzi czasem do poniżających wynaturzeń, takich jak wyzysk kobiet i dzieci przez pozbawiony skrupułów handel seksualny: jest to skandal, którego nie wolno tolerować. Należy uczynić wszystko, co możliwe, aby turystyka w żadnym wypadku nie stawała się nowoczesną formą wyzysku, ale była sposobnością do pożytecznej wymiany doświadczeń i owocnego dialogu między różnymi cywilizacjami.

W epoce, gdy ludzka społeczność ulega globalizacji, turystyka stanowi nieraz ważny czynnik tego procesu, zdolny wywołać radykalne i nieodwracalne przemiany w kulturach wspólnot, które przyjmują turystów. Pod wpływem konsumpcjonizmu może przetwarzać w dobra konsumpcyjne kulturę, obrzędy religijne i ludowe święta, które ulegają coraz większemu spłyceniu, aby spełniać oczekiwania wciąż rosnącej liczby turystów. Dążąc do zaspokojenia tych potrzeb, tworzy się swego rodzaju «sztuczną etniczność», która jest przeciwieństwem tego, czym powinien być prawdziwy dialog między cywilizacjami, szanujący autentyczną i realną tożsamość każdego – pisał JP2, i nie posługuję się jego słowami dlatego, że jestem ultraradykałem religijnym, ale dlatego, że ujął to świetnie, jako człowiek i myśliciel.

Jakkolwiek z JP2 można się nie zgadzać w wielu kwestiach, ten jeden z najsłynniejszych turystów (i przede wszystkim pielgrzymów), miał w temacie podróży wiele wartościowych treści do przekazania.

Wystarczy tylko mieć jakieś zasady

Aby nie skupiać się tylko na krytykowaniu masowej turystyki, mądre głowy tego świata wypracowały coś, co nazywa się Globalnym Kodeksem Etyki w Turystyce, podpisanym w 1999 roku i wspomnianym przez JP2 w czasie Światowego Dnia Turystki w 2001 roku. Wszystko w zasadzie sprowadza się do tego, że:

Właściwa etyka turystyki wpływa na postępowanie turysty, sprawia, że staje się on solidarnym współpracownikiem, wymagającym od samego siebie oraz od tych, którzy organizują jego podróż; partnerem dialogu między cywilizacjami i kulturami, który służy budowie cywilizacji miłości i pokoju. Tego rodzaju kontakty sprzyjają powstawaniu między narodami pokojowych relacji, jakie mogą się kształtować wyłącznie dzięki «turystyce solidarnej», opartej na współudziale wszystkich. Tylko uczestnictwo oparte na zasadzie «równy z równym» może sprawić, że kontakty między kulturami staną się okazją do wzajemnego zrozumienia i poznania oraz do łagodzenia napięć między ludźmi. Dlatego w relacjach między kulturami należy popierać wszelkie skuteczne formy współudziału. Należy koniecznie zapewnić mieszkańcom miejscowości turystycznych możliwość udziału w planowaniu działalności turystycznej, tak aby mogli określać jej granice ekonomiczne, ekologiczne lub kulturowe.

W swoich podróżach staram się trzymać kilku zasad, które, mam wrażenie, pozwalają mi z czystszym sumieniem podejść do bycia częścią owego masowego ruchu, jakim jest turystyka. Nie oznacza to, że sam jestem, jak większość z Was, bez winy, że sam nie jeździłem nigdy na słoniach, albo nie targowałem się za bardzo.

Mój prywatny kodeks etycznego turysty:

1. Bądź świadomy swoich działań
2. Nie tylko słuchaj, ale także usłysz, co do Ciebie mówią inni
3. Jeśli jesteś w obcym kraju, nie zachowuj się jak w swoim. Zachowuj się lepiej
4. Postaraj się zrozumieć kulturę i społeczeństwo miejsca, do którego jedziesz
5. Szanuj inne kultury i tradycje. Niekoniecznie Twoja jest najlepsza i jedynie słuszna
6. Poznaj podstawy prawa, przynajmniej te, które uchronią Cię od wstydu lub kłopotów
7. Bądź człowiekiem uprzejmym. Pamiętaj, że jesteś małym ambasadorem swojego kraju, społeczeństwa i kultury
8. Nie stawiaj się na pozycji lepszego tylko dlatego, że masz pieniądze i za coś zapłaciłeś
9. Nie przykładaj się do wyzysku dzieci
10. Szanuj pracowników sektora turystycznego. To ciężko pracujący ludzie, których często nie widzisz, a wszyscy pracują na Twoje chwile szczęścia
11. Uśmiechaj się do nich, naucz się dziękować
12. Wszelkie dobre rzeczy, których nauczyłeś się w różnych miejscach, przekazuj następnym, aby i oni dobrze czynili
13. Nie niszcz miejsc, do których przybywasz
14. Szanuj przyrodę
15. Gdzie możesz, wybierz pociąg zamiast samolotu
16. Jeśli możesz, spaceruj. Nie musisz niczym jeździć
17. Nie przesadzaj z targowaniem. Przez złotówkę, której nie wynegocjujesz, nie zubożejesz
18. Jeśli chcesz kupować, kupuj lokalnie
19. Jeśli kupujesz lokalnie i ręcznie robione, nie dziw się, że jest to droższe od chińskiego plastiku
20. Omijaj miejsca, które żerują na nieszczęściu zwierząt
21. Bądź przyzwoitym człowiekiem

Problem wyzysku oraz wpływu masowej turystyki na świat jest tak wielki i długi jak droga stąd (z Krakowa) do Gdańska i nie wyczerpałaby go zapewne nawet praca doktorska. Ważne jest, aby małymi krokami pracować nad sobą, nad najbliższymi, nad znajomymi, aby ci dalej pracowali nad swoimi znajomymi i abyśmy w końcu, jako turystyczna masa, wyjeżdżali w najdalsze zakątki świata jako lepsi ludzie: ludzie pozytywni, którzy nie tylko wymagają, bo płacą, ale także potrafią spojrzeć innemu człowiekowi w oczy, wysłuchać jego historię, albo opowiedzieć mu naszą. Czasami wszystko po prostu sprowadza się do uśmiechu.

A co Ty próbujesz zrobić, aby być przyzwoitym turystą?

o świadomej turystyce dowiecie się wiele śledząc artykuły na post-turysta